Trong quá trình trồng trọt và chăm sóc cây cà phê, việc đối mặt với các loại bệnh trên cây cà phê là điều không thể tránh khỏi. Những bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng của cà phê mà còn có thể gây thiệt hại kinh tế nghiêm trọng cho người nông dân. Dưới đây là những bệnh phổ biến trên cây cà phê thường gặp, cùng với cách xử lý để giúp người trồng cà phê bảo vệ mùa vụ của mình.
1. Bệnh Khô Quả, Khô Cành Cây Cà Phê (Coffee Berry Disease)
Nguyên nhân và triệu chứng:
- Bệnh khô quả, khô cành cây cà phê, còn được gọi là Coffee Berry Disease (CBD), là một trong những bệnh nghiêm trọng nhất ảnh hưởng đến cây cà phê. Bệnh này do nấm Colletotrichum kahawae gây ra. Nấm này tấn công trực tiếp vào quả cà phê, gây hoại tử và xuất hiện các đốm thâm đen trên quả, làm quả cà phê xanh bị rụng sớm. Bệnh thường phát triển mạnh ở các khu vực có độ cao lớn và môi trường ẩm ướt, đặc biệt là trong mùa mưa.
Ảnh hưởng và cách xử lý:
- Bệnh CBD có thể gây thiệt hại lớn cho năng suất cà phê, đặc biệt là đối với cà phê Arabica. Khi quả cà phê bị nhiễm bệnh, năng suất và chất lượng của cà phê giảm đáng kể, ảnh hưởng xấu đến thu nhập của người trồng.
- Để xử lý bệnh này, cần sử dụng các loại thuốc đặc trị như Albendazole, Azoxystrobin, Difenoconazole, và Carbendazim. Việc phun thuốc nên được thực hiện vào ngày mát trời, lặng gió để thuốc đạt hiệu quả tốt nhất. Nên phun tối thiểu 2 lần, cách nhau từ 7-15 ngày. Việc phun phòng bệnh nên được thực hiện vào đầu mùa mưa, khi điều kiện thời tiết thuận lợi cho sự phát triển của các loại nấm gây bệnh.
2. Bệnh Gỉ Sắt Trên Lá Cà Phê (Coffee Leaf Rust)
Nguyên nhân và triệu chứng:
- Bệnh gỉ sắt trên lá cà phê, còn gọi là Coffee Leaf Rust (CLR), là một bệnh nấm do Hemileia vastatrix gây ra. Đây là một trong những bệnh phổ biến và nguy hiểm nhất đối với cây cà phê trên toàn thế giới.
- Các triệu chứng của bệnh bao gồm sự xuất hiện của các đốm nhỏ, màu vàng nhạt trên bề mặt lá. Ban đầu, các đốm này nhỏ và khó nhận thấy, nhưng sau đó chúng lan rộng và chuyển sang màu cam sáng, tiếp theo là màu đỏ và cuối cùng là màu nâu với viền màu vàng. Bề mặt dưới của lá xuất hiện những vết rỉ sắt có dạng bột màu vàng cam, sau chuyển thành màu đen. Những chiếc lá bị nhiễm bệnh nặng thường rụng sớm, khiến cây cà phê mất đi nhiều diện tích lá xanh cần thiết cho quá trình quang hợp.
Ảnh hưởng và cách xử lý:
- Bệnh gỉ sắt gây ra sự suy giảm nghiêm trọng về sức khỏe và năng suất của cây cà phê. Khi lá bị rụng quá nhiều, cây cà phê không thể quang hợp hiệu quả, dẫn đến sự suy yếu và giảm năng suất.
- Để kiểm soát bệnh gỉ sắt, có thể sử dụng các loại thuốc như Abenix 10FL (Albendazole 10%) và Chevin 5SC (Hexaconazole 5%). Phun thuốc đều khắp cây và lặp lại sau 7 ngày nếu bệnh nặng. Ngoài ra, quản lý tốt vườn cà phê bằng cách cắt tỉa các lá bị nhiễm bệnh và duy trì độ thông thoáng cho cây cũng là biện pháp hiệu quả để giảm nguy cơ bùng phát bệnh.
3. Bệnh Héo Rũ Cà Phê (Coffee Wilt Disease)
Nguyên nhân và triệu chứng:
- Bệnh héo rũ cà phê, hay Coffee Wilt Disease (CWD), do nấm Fusarium xylarioides gây ra. Bệnh này ảnh hưởng đến hệ thống mạch dẫn của cây cà phê, làm cản trở quá trình vận chuyển nước và các chất dinh dưỡng trong cây.
- Triệu chứng ban đầu của bệnh là lá cây bị héo và khô héo từ đỉnh xuống dưới. Các cành và thân cây cũng bắt đầu khô héo dần, và nếu không được xử lý kịp thời, cây sẽ chết hoàn toàn.
Ảnh hưởng và cách xử lý:
- Bệnh héo rũ có thể gây chết cây hàng loạt, làm giảm đáng kể sản lượng cà phê. Nếu bệnh bùng phát trên diện rộng, thiệt hại kinh tế sẽ rất lớn.
- Cách phòng tránh tốt nhất là kiểm soát và ngăn ngừa bệnh héo rũ bằng cách chăm sóc cây cà phê đúng cách, tránh gây vết thương cho cây trong quá trình làm nông. Khi phát hiện cây bị bệnh, cần loại bỏ và tiêu hủy cây bệnh để tránh lây lan. Ngoài ra, có thể sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật để phun phòng ngừa bệnh trên diện rộng.
4. Bệnh Vàng Lá Thối Rễ Trên Cây Cà Phê
Nguyên nhân và triệu chứng:
- Bệnh vàng lá thối rễ do nấm Fusarium spp. hoặc các loại nấm khác tấn công vào rễ cây cà phê, gây hiện tượng thối rễ và làm cây không thể hút nước và dinh dưỡng.
- Triệu chứng của bệnh là lá cây chuyển sang màu vàng, sau đó rụng dần. Rễ cây bị thối, có mùi hôi và dễ bị tuột ra khỏi đất khi kéo lên.
Ảnh hưởng và cách xử lý:
- Bệnh vàng lá thối rễ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cây cà phê, làm cây chậm phát triển và giảm năng suất. Nếu không được xử lý kịp thời, cây có thể chết.
- Để phòng trừ bệnh, người trồng nên bón phân chuồng hoai mục kết hợp với phân lân và Trichoderma để tăng cường khả năng đề kháng của rễ cây. Khi bệnh đã xuất hiện, có thể sử dụng các loại thuốc hóa học như Difenoconazole, Hexaconazole, Propiconazole, hoặc Tebuconazole để ngăn chặn sự phát triển của nấm bệnh.
5. Bệnh Rệp Sáp
Nguyên nhân và triệu chứng:
- Rệp sáp là loại côn trùng gây hại thường gặp trên cây cà phê. Chúng tấn công các bộ phận như chồi non, cuống hoa, quả, và gốc cây để hút nhựa, làm cây kém phát triển.
- Khi bị rệp sáp tấn công nặng, trên lá và cành cây xuất hiện một lớp mụi đen do nấm bồ hóng phát triển trên dịch mật do rệp tiết ra. Lớp mụi đen này làm giảm khả năng quang hợp của cây, dẫn đến cây bị suy yếu, quả rụng, và thậm chí có thể chết cây nếu không được xử lý kịp thời.
Ảnh hưởng và cách xử lý:
- Rệp sáp gây hại nặng có thể làm giảm năng suất và chất lượng cà phê, ảnh hưởng đến thu nhập của người trồng. Để kiểm soát rệp sáp, có thể sử dụng các biện pháp như hun khói, làm rào chắn, vệ sinh dụng cụ làm vườn, và tưới rửa vườn bằng vòi nước mạnh để rửa trôi rệp sáp.
- Trong trường hợp vườn cà phê bị nhiễm rệp sáp nặng, cần phun các loại thuốc bảo vệ thực vật đặc trị theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc cán bộ khuyến nông.
Việc bảo vệ cây cà phê khỏi các bệnh hại là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến năng suất và chất lượng sản phẩm cuối cùng. Đối với mỗi loại bệnh, người trồng cần phải hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách xử lý phù hợp để đảm bảo cây cà phê luôn phát triển tốt và đạt năng suất cao. Sự kết hợp giữa việc phòng ngừa, chăm sóc và sử dụng các biện pháp hóa học hay sinh học một cách hợp lý sẽ giúp người trồng cà phê giảm thiểu rủi ro, bảo vệ mùa vụ và nâng cao chất lượng sản phẩm.
