Cà phê Excelsa là một viên ngọc ẩn trong thế giới cà phê. Với hương vị phức tạp và đa chiều, từ hương trái cây nhiệt đới, hạt dẻ, đến tannin nhẹ nhàng, Excelsa mang lại trải nghiệm thưởng thức độc đáo cho người yêu cà phê. Cùng với quy trình trồng trọt và chế biến kỳ công, Excelsa thực sự là một loại cà phê xứng đáng được khám phá và đánh giá cao.
Giới thiệu cà phê Excelsa
Cà phê Excelsa, còn được gọi là Coffea excelsa hoặc Coffea liberica var. dewevrei, là một loại cà phê đặc biệt có nguồn gốc từ Châu Phi. Được xem là một biến thể của cà phê Liberica, Excelsa sở hữu những đặc điểm riêng biệt, khiến nó khác biệt với các loại cà phê phổ biến khác như Arabica và Robusta.
Cà phê Excelsa nổi bật với hương vị phức tạp và độc đáo, mang đến trải nghiệm thưởng thức đầy thú vị với các hương vị trái cây nhiệt đới, hạt dẻ, và một chút vị chua nhẹ. Điều này khiến cho loại cà phê này trở thành lựa chọn lý tưởng cho những người yêu cà phê muốn khám phá các hương vị mới lạ.
Đặc điểm sinh học và phân bố
Nguồn gốc
Excelsa có nguồn gốc từ khu vực Trung Phi, đặc biệt là vùng hồ Chad. Được phát hiện vào cuối thế kỷ 19 bởi nhà thực vật học người Pháp Auguste Chevalier, Excelsa ban đầu được xem là một loài riêng biệt. Tuy nhiên, các nhà khoa học sau đó đã xác định rằng Excelsa thực chất là một biến thể của cà phê Liberica.
Hiện nay, cà phê Excelsa được trồng chủ yếu tại Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Philippines và một số khu vực khác như Ấn Độ và Indonesia.
Đặc điểm sinh học
Excelsa phát triển tốt nhất ở độ cao từ 1.000 đến 1.300 mét so với mực nước biển (masl). Khác với các giống cà phê phổ biến như Arabica hay Robusta, Excelsa là một loại cây thân gỗ cao lớn, cần không gian thẳng đứng để phát triển. Cây Excelsa có lá lớn, trung bình dài 26 cm và rộng 13 cm, với hoa nở nhiều lần trong suốt mùa thu hoạch. Mặc dù năng suất cao và khả năng chống chịu tốt, loại cây này đòi hỏi sự chăm sóc kỹ lưỡng.
Hạt cà phê Excelsa không đối xứng, có kích thước trung bình dài khoảng 9 mm và rộng 6 mm. Về hàm lượng caffeine, Excelsa thấp hơn so với Arabica và Robusta, dao động từ 0,86 đến 1,13 g/100g.
Phân bố địa lý
Excelsa chủ yếu được trồng tại:
- Philippines: Một trong những quốc gia sản xuất cà phê Excelsa lớn nhất.
- Việt Nam: Được trồng tại các vùng Tây Nguyên.
- Ấn Độ: Đặc biệt ở các vùng Kerala và Tamil Nadu.
- Indonesia: Chủ yếu trên các đảo Java và Sumatra.
Mặc dù sản lượng cà phê Excelsa chỉ chiếm một phần nhỏ trong tổng sản lượng cà phê toàn cầu, loại cà phê này vẫn được đánh giá cao nhờ vào hương vị độc đáo và khó quên.
Hương vị và đặc tính của cà phê Excelsa
Hương vị đặc trưng
Excelsa nổi tiếng với hương vị phức tạp, đa chiều. Khi thưởng thức một tách Excelsa, bạn sẽ được trải nghiệm một bản giao hưởng của các hương vị trái cây nhiệt đới, hạt dẻ và gỗ nhẹ nhàng, cùng với cảm giác se se nhẹ của tannin. Điều này tạo nên một trải nghiệm thưởng thức thú vị và đáng nhớ.
- Trái cây: Excelsa mang đến hương vị trái cây nhiệt đới đặc trưng, như xoài, vải và ổi.
- Hạt dẻ: Hương vị ấm áp và đậm đà của hạt dẻ xuất hiện sau khi hương trái cây phai dần, tạo độ sâu cho tách cà phê.
- Gỗ: Hương gỗ nhẹ mang lại cảm giác gần gũi, tự nhiên.
- Tannin: Sự hiện diện của tannin tạo nên cảm giác se nhẹ, tương tự như trong rượu vang đỏ, làm nổi bật thêm độ đậm đà của cà phê.
Hàm lượng caffeine
Hàm lượng caffeine của Excelsa nằm giữa Arabica và Robusta, với mức trung bình từ 1,5% đến 2%. Lượng caffeine này đủ để tạo cảm giác tỉnh táo mà không gây ra tác dụng phụ mạnh như cà phê Robusta. Do đó, Excelsa là lựa chọn phù hợp để thưởng thức vào buổi chiều mà không lo ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Độ chua và độ đắng
Cà phê Excelsa có độ chua nhẹ đến trung bình, không gắt như Arabica và mang tính “tròn” hơn. Về độ đắng, Excelsa thấp hơn Robusta nhưng cao hơn Arabica, với vị đắng cân bằng, không quá gắt, mà mang lại cảm giác êm dịu và tinh tế. Đây là lý do vì sao Excelsa thường được sử dụng trong các blend cà phê để tạo ra hương vị hài hòa và phong phú.
Quá trình trồng trọt và chế biến cà phê Excelsa
Vùng đất lý tưởng
Excelsa phát triển tốt nhất ở những vùng có nhiệt độ từ 20°C đến 28°C, với lượng mưa hàng năm từ 1.500 mm đến 2.500 mm. Các vùng Tây Nguyên của Việt Nam và các khu vực có đất đỏ bazan cung cấp môi trường lý tưởng cho loại cây này phát triển.
Quy trình trồng trọt
- Gieo mầm: Cây Excelsa được ươm từ hạt giống trong vườn ươm đặc biệt.
- Chuyển cây: Sau 6-8 tháng, cây con được trồng ra ruộng với khoảng cách đủ lớn để phát triển.
- Chăm sóc: Nông dân cần chăm sóc tỉ mỉ trong 3-4 năm đầu tiên, cắt tỉa thường xuyên để kiểm soát chiều cao cây.
Quy trình thu hoạch và chế biến
Sau 3-4 năm, cây bắt đầu cho quả chín. Quá trình thu hoạch được thực hiện thủ công, chỉ chọn những quả cà phê chín đỏ.
Excelsa có thể được chế biến theo hai phương pháp chính:
- Sơ chế ướt: Tạo ra cà phê có hương vị tinh tế, độ chua nhẹ.
- Sơ chế khô: Tạo ra cà phê có hương vị đậm đà, phức tạp.
Quá trình rang xay
Rang cà phê Excelsa yêu cầu sự tinh tế để giữ được hương vị phức tạp của loại cà phê này. Nhiệt độ và thời gian rang cần được điều chỉnh kỹ lưỡng để không mất đi độ sâu và sự tinh tế trong hương vị.
