1. Tác động của hạn hán đối với cây cà phê
Hạn hán là một trong những nguyên nhân chính gây ra suy giảm năng suất và chất lượng của cây cà phê. Dưới đây là những ảnh hưởng cụ thể của hạn hán lên cây cà phê:
1.1. Giảm năng suất và chất lượng hạt cà phê
Cây cà phê cần một lượng nước lớn để phát triển và đơm bông, kết trái. Khi cây thiếu nước, quá trình trao đổi chất bị gián đoạn, khiến cây không thể cung cấp đủ dinh dưỡng cho các bộ phận sinh trưởng. Kết quả là trái cà phê không đạt kích thước tối ưu, quả khô và rụng sớm. Hạn hán kéo dài có thể khiến năng suất cà phê giảm từ 30% đến 70%, gây thiệt hại lớn cho người nông dân.
1.2. Gây khó khăn trong việc ổn định diện tích canh tác
Việc thiếu nước tưới khiến nhiều cây cà phê chết khô, buộc người dân phải phá bỏ diện tích canh tác. Sự suy giảm về sản lượng và chất lượng cà phê có thể làm tăng giá bán, nhưng điều này lại không đủ bù đắp cho sự thiếu hụt về diện tích trồng. Tình trạng này kéo dài dẫn đến việc không ổn định trong diện tích canh tác cà phê, khiến nông dân gặp khó khăn trong việc quản lý.
1.3. Tăng nguy cơ dịch bệnh
Hạn hán kéo theo sự suy yếu của cây cà phê, khiến chúng dễ bị tấn công bởi các loại sâu bệnh. Các điều kiện khô hạn làm tăng nguy cơ phát triển của các loại sâu hại như rệp sáp và bệnh vàng lá. Trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt, sâu bệnh có xu hướng phát triển mạnh mẽ hơn, gây thêm thiệt hại cho cây trồng.
1.4. Tăng chi phí sản xuất
Để đối phó với tình trạng hạn hán, người trồng cà phê phải đầu tư nhiều hơn vào các biện pháp tưới tiêu, bón phân và phòng chống dịch bệnh. Những hộ dân không có nguồn nước ổn định sẽ phải bỏ ra một khoản chi phí lớn để thuê máy bơm và mua dầu tưới tiêu. Những chi phí này làm tăng gánh nặng cho nông dân, đồng thời giảm lợi nhuận từ việc trồng cà phê.
2. Biện pháp chống hạn cho cây cà phê
Nhằm giảm thiểu những thiệt hại do hạn hán gây ra, người nông dân cần áp dụng các biện pháp chống hạn kịp thời và hiệu quả. Các biện pháp chống hạn có thể chia thành hai nhóm: biện pháp lâu dài và biện pháp trước mắt.
2.1. Biện pháp chống hạn lâu dài
Các biện pháp chống hạn lâu dài giúp đảm bảo cây cà phê có thể phát triển bền vững trong những điều kiện khắc nghiệt. Dưới đây là một số biện pháp lâu dài mà người nông dân có thể áp dụng:
- Đào ao trữ nước: Đây là biện pháp quan trọng giúp nông dân có thể chủ động nguồn nước tưới trong mùa khô. Ao trữ nước sẽ giúp người trồng cà phê dự trữ nước để sử dụng trong những giai đoạn hạn hán kéo dài.
- Áp dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm nước: Sử dụng các kỹ thuật tưới tiên tiến như tưới nhỏ giọt hoặc tưới phun mưa giúp tiết kiệm nước và tăng hiệu quả sử dụng. Những kỹ thuật này không chỉ giảm lượng nước lãng phí mà còn giúp cây cà phê nhận đủ lượng nước cần thiết trong mùa khô.
- Kết hợp bón phân qua hệ thống tưới nhỏ giọt: Việc bón phân qua hệ thống tưới nhỏ giọt không chỉ tăng cường khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây mà còn giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.
- Trồng cây che bóng và cây xen canh: Việc trồng cây che bóng hoặc các loại cây ăn quả xen canh trong vườn cà phê giúp bảo vệ đất, giữ ẩm và giảm thiểu sự bốc hơi nước. Những cây này cũng có thể tạo nguồn thu nhập bổ sung cho người nông dân.
- Tủ gốc cây: Sử dụng lá khô, rơm rạ hoặc các phụ phẩm nông nghiệp để tủ gốc giúp giữ ẩm cho cây và hạn chế sự bốc hơi nước từ mặt đất.
- Bón phân hữu cơ và phân vô cơ cân đối: Sử dụng phân hữu cơ giúp cải thiện độ phì nhiêu của đất, tăng khả năng giữ ẩm. Đồng thời, phân vô cơ cần được bón đúng liều lượng và cân đối để tránh làm đất bị thoái hóa.
- Thường xuyên tỉa cành: Tỉa bớt các cành không cần thiết giúp giảm lượng nước cây cần, đồng thời tăng cường khả năng phát triển của các cành mang quả.
2.2. Biện pháp chống hạn trước mắt
Trong những giai đoạn khô hạn bất thường, cần có các biện pháp chống hạn ngay lập tức để giảm thiểu thiệt hại:
- Tưới nước tiết kiệm: Nông dân cần áp dụng phương pháp tưới nước tiết kiệm, tập trung tưới vào gốc cây với lượng nước từ 250 đến 300 lít/gốc hoặc sử dụng hệ thống tưới nhỏ giọt với 150 – 200 lít/gốc.
- Sử dụng phân bón lá: Phân bón lá chứa các chất kẽm, bo và các nguyên tố vi lượng giúp tăng cường khả năng chịu hạn của cây cà phê. Việc phun phân bón lá từ 2 đến 3 lần trong mùa khô sẽ giúp hạn chế rụng quả và nâng cao sức khỏe cho cây.
- Tủ gốc bằng các vật liệu giữ ẩm: Sử dụng lá khô, rơm rạ để tủ gốc giúp giữ ẩm cho cây và hạn chế sự bốc hơi nước từ đất.
3. Cách khắc phục khi cây cà phê gặp hạn
Trong trường hợp cây cà phê bị ảnh hưởng bởi hạn hán, người trồng cần áp dụng các biện pháp khắc phục kịp thời:
- Đối với vườn bị hạn nặng: Nếu cây đã chết hoặc cành lá bị khô và rụng quá nhiều, có thể xem xét việc ghép cải tạo với các giống cà phê chịu hạn tốt hơn. Nếu vườn không thể phục hồi, nên chuyển sang trồng các loại cây khác ít nước hơn như điều, bơ, hoặc sầu riêng.
- Đối với vườn bị hạn nhẹ và trung bình: Tỉa cành và tạo tán sớm để giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi cành mang quả. Việc tủ gốc và phun phân bón lá cũng giúp cây cà phê phục hồi nhanh hơn sau giai đoạn hạn hán.
Kết luận
Hạn hán là một thách thức lớn đối với người trồng cà phê, nhưng bằng cách áp dụng các biện pháp chống hạn kịp thời và hiệu quả, nông dân có thể giảm thiểu tác động tiêu cực và duy trì năng suất. Việc đầu tư vào hệ thống tưới tiết kiệm nước, bón phân đúng cách và quản lý vườn cà phê một cách khoa học sẽ giúp cây cà phê phát triển bền vững trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt.
